Toplumda kansızlık olarak bilinen demir eksikliği anemisi, dünyada en çok görülen kansızlık hastalığıdır. Anemi kanda bulunan hemoglobinin hamile olmayan bayanlarda 12 gr/dl, erkeklerde 14 gr/dl’nin altına düşmesi durumudur. Hemoglobin, eritrosit(alyuvar) adı verilen kırmızı kan hücrelerine rengini vereren aynı zamanda dokulara oksijen ulaşmasını sağlayan bir proteindir. Demir, hemoglobinin yapısında bulunur ve alınan oksijeni hemoglobine bağlanmasında rol oynayarak, hemoglobinin hücrelere oksijen taşımasını sağlar. Demir eksikliği durumunda hemoglobin miktarı azaldığı için, kansızlık adı verilen durum oluşur. Kansızlık genellikle kadınlarda, özellikle hamile bayanlarda daha sık görülür.

Demir Eksikliğinin Belirtileri

Demir eksikliği anemisi ilk etaplarda hastada belirti vermeye bilir. Bu durumlarda genel kan değerlerine bakılara tanı koyulmaktadır. Genel olarak demir eksikliği anemisi olan insanlarda;

• Cilt solgunluğu
• Nefes darlığı
• Baş Dönmesi
• Tırnaklarda Kolay Kırılma
• Dil anomalisi (Atrofik dil)
• Halsizlik
• Saçlarda dökülme
• Konsantrasyon bozukluğu
• Baş ağrısı
• Eller ve ayaklarda soğukluk, uyuşma hissedilmektedir.

Demir eksikliği hastalığına uzun süre maruz kaldığında PİKA adı verilen toprak yeme durumu, kalp çarpıntısı, tiroit fonksiyon bozuklukları ile karşılaşıla bilir. Çocukluk çağında gelişme geriliği, kemik anomalileri görülmektedir.

Demir Eksikliğinin Sebepleri

Demir eksikliği anemisinin gelişmesinde birçok etken vardır. Bunların başında düzensiz beslenmek, Kan kaybı, bağırsak hastalıklarının sebep olduğu demir emiliminin baskılandığı durumlar önde gelir.

Kan kaybı:

Demir hemoglobinin yapısında bulunarak hemoglobinin oksijeni dokulara iletmesini sağlar. Kan kaybı durumlarında vücut hemoglobin ile birlikte demir de kaybeder.  Kadınlarda demir eksikliğine sebep menstruasyon kanamalarından kaynaklı demirin kaybedilmesidir. Doğumda gerçekleşen kanama da demir eksikliğinin oluşmasına sebep olan diğer bir faktördür. İç organlardan kaynaklı kanamalarda demir eksikliğini tetikler. Bunların başında mide ülseri (yarası) kaynaklı oluşan minimal kan kaybı da demir eksikliğine sebep olur.

Dengesiz Beslenme:

Vücudumuz birçok yararlı minerali besinler aracılığı ile elde etmektedir. Demir, folik asit ve B12 Vitamini de bunların arasında yer alır. Bu minerallerin ağırlıklı olduğu besinlerin yeterli tüketilmediği durumlarda demir eksikliği anemisi görülmektedir. Çocukların anne sütü yerine demir desteği olmayan mamalar ile beslenmesi de çocukluk döneminde demir eksikliği görülmesinin başlıca nedenleri arasındadır. Bu sebep ile yeni doğan bebeklerin 2 sene anne sütü alması önerilmektedir.

Hamilelikte Demir Eksikliği

Demir eksikliği hamilelerin yüzde 50’sinde görülür. Demir eksikliği gebelerde halsizlik çarpıntı, nefes darlığı, uykuya meyillilik gibi şikâyetler yaratabilir. Hamile kalmadan önce demir eksikliği tedavisi olunması gebelik sürecinin çok daha sorunsuz geçmesini sağlar. Aynı zamanda demir eksikliğine karşı “kan yapıcı’’ ve demirden zengin  gıdalar tüketmeleri de tavsiye edilmektedir. 4. aydan itibaren folik asit kullanımı da olukça önemlidir. Çünkü bu aydan itibaren demir eksikliğine bağlı kansızlığa rastlanabilir. Eğer demir eksikliği ileri seviyelerdeyse hamileliğin erken dönemlerinde demir ilaçlarına başlanabilir. Demir ilaçlarının kesinlikle sütle veya çayla birlikte içilmemelidir. Çünkü bu ürünler  demirin emilimini azaltarak etkisizleştirmektedir. C vitamini ile alınması emilimini artıracaktır. Hamilelikte demir ilacı kullanımı mutlaka doktor kontrolünde olmalıdır.

Diğer sebepler

Vücutta yeterli demir olmasına rağmen demirin bağlanamaması durumu da demir eksiliğine sebep ola bilir. Bağırsak hastalıkları ( Chron, Çölyak ) veya bağırsak parazitleri (Ankilostoma duodenale ve Necator americanus) demirin absorbe edilmesinin önüne geçer ve demir eksiliğinin oluşmasını sağlarlar. Çeşitli ilaçlarda demir emilimini bloke ederek eksikliğine neden ola bilirler.

Demir Eksikliği Tanısı

Demir eksikliği anemisi genellikle belirti göstermeden rutin kan kontrollerinde fark edilerek tedaviye gidilen bir hastalıktır

Bunun için hastanın kanın da;

• Hemoglobin
• Eritrosit
• Serum Demiri
• Serum demir bağlama kapasitesi (SFeBK)
• Ferritin
• Transferin saturasyonu
• Depo demir değerlerinin incelenmesi ile tanıya gidilmektedir.

Tanıda Hemoglobin, Serum demir, Ferritin, Transferin saturasyonu değerlerinin DÜŞÜK, Depo demir değerlerinin NEGATİF, Serum demir bağlama kapasitesinin (SFeBK) YÜKSEK ölçülmesi, Eritrosit dağılım hacimlerinin yüksek olması demir eksikliği anemisinin varlığını gösterir. Daha sonra bu aneminin neden kaynaklandığı araştırılır. Vücutta bağırsak hastalığı, kan kaybı odağı veya malinite riskleri üzerine tetkikler yapılarak demir eksikliğinin sebebi araştırılır. Bunun için kan değerlerinin yanında Tomografi, endoskopi gibi tetkiklerden de yararlanmak gereke bilir.

Demir Eksiliği Tedavisi

Hastalığın tedavisinde en önemli hedef hastalığa sebep olan faktörlerin belirlenip ortadan kaldırılmasıdır. Hastalığa sebep olan ikincil hastalıklar var ise bu hastalıkların tedavileri ile birlikte, vücudun demir birikimi yapması için başta diyet tedavisi başlanır. Hastaya demirden zengin besin kaynakları tüketilmesi önerilir.

Demirden zengin besinler

• Kırmızı et, Tavuk eti, Balıketi
• Yumurta
• Yeşil yapraklı sebzeler
• Kuru kayısı, Kuru üzüm gibi kuru meyveler
• Fındık, fıstık
• Pekmez gibidir.

C vitamini demir emilimini kolaylaştırır bundan dolayı bu besinler ile birlikte C vitamini ağırlıklı portakal, mandalina gibi meyveler tüketilmesi hastalığın tedavisine yardımcı olur.

Ağır demir eksikliği anemisi varlığında doktorunuz ağızdan Ferrous sülfat ++ ilacını veya ağızdan alınan ilaçların yetersiz kaldığı durumlarda damar yoluyla hastaya demir dekstran veya demir sitrat kullanma gereksinimi duya bilir. Bu tip ilaçların doktor kontrolü dışında denenmemesi, hastalığın gidişatının bozulmaması açısından önemlidir.